Wstąpienie w struktury Unii Europejskiej umożliwiło nowym krajom członkowskim w tym Polsce absorpcję środków na rewitalizację obiektów poprzemysłowych. Fabryki, stare budynki kopalniane, cegielnie można adoptować i przekształcać w obiekty użyteczności publicznej w tym muzea, galerie, kina, teatry...

Kto z nas nie marzył o tym by pracować lub tworzyć w zaadaptowanej starej fabryce. Kto z nas nie marzył o stworzeniu biura bądź pracowni w takim miejscu. Od 1 maja 2004 roku Polska uzyskała możliwość korzystania z funduszy strukturalnych. Fundusze te już teraz znane prawie wszystkim stanowią główne źródło finansowania przemian strukturalnych w Unii Europejskiej. Dzięki nim możemy realizować swoje marzenia. Niestety nie bez trudności i wyrzeczeń, ale przecież dla chcącego nic trudnego.

Prezentację potencjalnych możliwości w ramach Funduszy Strukturalnych rozpocznę od Działania 3.2 Rozwój obszarów restrukturyzowanych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego z wykorzystaniem, którego mogą być finansowane inwestycje z zakresu ożywienia obszarów występowania przemysłów tradycyjnych (restrukturyzowanych bądź wygasających), wsparcia budowy i rozbudowy podstawowej infrastruktury społecznej na tych obszarach, w tym dotyczące budowy, rozbudowy i poprawy stanu infrastruktury kulturalnej tych obszarów (także w zakresie rewaloryzacji obiektów zabytkowych)

Kolejnym jest Działanie 3.3 Rewitalizacja miejsc zdegradowanych (miejskich, poprzemysłowych i powojskowych) ZPORR w ramach, którego mogą być składane projekty z zakresu kultury dotyczące m.in. renowacji budynków o wartości architektonicznej i znaczeniu historycznym znajdujących się na obszarach zdegradowanych i ich adaptacja m.in. na cele kulturalne, społeczne, edukacyjne, turystyczne i gospodarcze, jak i budowa, modernizacja i wyposażenie publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych i kulturalnych.

Możliwość realizacji projektów związanych z rewitalizacją i adaptacją daje nam również Działanie 1.4 Rozwój turystyki i kultury w ramach ZPORR. Działanie to ma wpływać na wzrost znaczenia kultury i turystyki jako czynników umożliwiających społeczno - ekonomiczny rozwój regionu. Zaplanowano, iż cel ten realizowany będzie między innymi poprzez projekty związane np. z budową i modernizacją publicznej infrastruktury turystycznej, budową, modernizacją i rozwojem infrastruktury kulturalnej oraz ochroną dziedzictwa kulturowego, rozwojem publicznej infrastruktury sportowej, rekreacyjnej i czasu wolnego w celu przyciągnięcia turystów.

Równie ważnym, lecz niezwiązanym bezpośrednio z tematem rewitalizacji jest Działanie 1.3 Regionalna infrastruktura edukacyjna ZPORR, którego ma na celu rozwój inwestycji infrastrukturalnych ukierunkowanych na wzmocnienie roli szkół wyższych i ośrodków naukowo-badawczych oraz przystosowanie ich do odgrywania kluczowej roli w procesach budowy konkurencyjności gospodarki i budowy gospodarki opartej na wiedzy i kreatywności. Projekty muszą wpływać na poprawę jakości prowadzenia zajęć dydaktycznych oraz zwiększenie dostępu do wiedzy. W ramach działania finansowana może być budowa, rozbudowa lub modernizacja istniejących obiektów dydaktycznych (w tym bibliotek) wyższych szkół artystycznych oraz budowa, rozbudowa lub modernizacja obiektów dydaktycznych pełniących funkcje edukacyjno-kulturalne.

Kolejnym działaniem z tego typu jest Działanie 3.5 Lokalna infrastruktura edukacyjna, którego celem jest podniesienie jakości kształcenia i wyposażenia placówek działających w systemie oświaty oraz wyrównanie szans w dostępie do edukacji na poziomie wyższym pomiędzy uczniami z obszarów wiejskich i miejskich poprzez wspieranie rozwoju lokalnej infrastruktury edukacyjnej. W ramach tego działania także można wskazać m.in. możliwość realizacji projektów z zakresu edukacji artystycznej dotyczących budowy, rozbudowy, wyposażenia średnich szkół artystycznych, w tym budowy bibliotek, remontów pomieszczeń dydaktycznych, budowy i rozbudowy obiektów sportowych, wyposażenie szkół w dostęp do Internetu i odpowiednie oprogramowanie.

W tej krótkiej prezentacji nie mogę pominąć innego źródła finansowania tego typu działalności, czyli Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ramach, którego przewidziano pulę środków na Działanie 2.3. Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast. W uzasadnieniu i opisie projektu umieszczonym w Programie Operacyjnym dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego czytamy, iż kultura podnosi atrakcyjność regionów z punktu widzenia mieszkańców, turystów oraz inwestorów, kultura jest zatem znaczącym czynnikiem wpływającym na ekonomiczny rozwój kraju poprzez udział w wytwarzaniu PKB, tworzenie nowych miejsc pracy i podnoszenie jakości życia mieszkańców. Dlatego w ramach tego priorytetu możliwa będzie realizacja działań z zakresu rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne historycznych obiektów i zespołów zabytkowych wraz z ich otoczeniem, szczególnie realizowane w ramach przyjętych strategii rozwoju produktów turystyki kulturowej, rewitalizacji historycznych obszarów miejskich, rewitalizacji obiektów poprzemysłowych o wysokiej wartości historycznej na cele kulturalne, w szczególności na muzea nowoczesności;
Jak widać powstało wiele możliwości realizacji marzeń związanych z adaptacją obiektów poprzemysłowych główną grupa beneficjentów która może z nich korzystać to organizacje pozarządowe, czyli fundacje i stowarzyszenia oraz instytucje kultury będące w gestii samorządów. To one mogą składać wnioski o dofinansowanie realizacji projektów inwestycyjnych związanych z adaptacją obiektów na potrzeby aktywności kulturalnej. Niestety nie wszystko jest tak proste jak by mogło się wydawać oprócz zbyt skomplikowanych procedur formalnych dużą przeszkodą w wykorzystaniu dostępnych środków jest potrzeba wniesienia wkładu własnego, co niekiedy wiąże się nawet z 50% udziałem środków instytucji aplikującej. Rozwiązaniem tego problemu jest system grantów Ministra Kultury na dofinansowanie wkładu własnego do projektów realizowanych w ramach funduszy strukturalnych bądź odpowiednia strategia marketingowa i doskonały biznes plan gwarantujące zwrot inwestycji zrealizowanej ze środków FS oraz zaciągniętego kredytu.

Istnieje wiele trudności, z którymi spotka się instytucja aplikująca o dofinansowanie projektów inwestycyjnych. Przy dobrej woli menadżerów i dyrektorów tych instytucji istnieje jednak możliwość ich przezwyciężenia. Do dyspozycji są eksperci zewnętrzni, skupienie w firmach komercyjnych oraz instytucjach rządowych, którzy tak jak w całej europie i w Polsce chętnie zajmują się wsparciem tego typu przedsięwzięć.

Życząc powodzenia w adaptowaniu i rewitalizacji obiektów poprzemyslowych zapraszam do zapoznania się ze szczegółowymi wytycznymi realizacji tego typu projektów prezentowanymi na stronach www.funduszestrukturalne.gov.pl, www.eog.gov.pl