Pytanie o sens...

Jaki jest podstawowy powód małego zainteresowania publiczności wydarzeniami kulturalnymi? Czy menedżerowie kultury rzeczywiście z a w s z e myślą o odbiorcach? Warsztaty z rozwoju widowni (audience development) pomagają pokonać trudności w dotarciu do odbiorców oraz prezentują strategie pomocne przy pozyskiwaniu widza. O swoich doświadczeniach opowiadają przedstawiciele Warsztatów Kultury w Lublinie.

Czym są i czym zajmują się Warsztaty Kultury?

Warsztaty Kultury to serce i umysł wszelkich otwartych i nieszablonowych działań w Lublinie. To ludzie, miejsca i wydarzenia wyznaczające nową jakość w działalności kulturalnej, a także praktyczna szkoła dla kadr kultury. Pod względem organizacyjnym Warsztaty Kultury są miejską samorządową instytucją kultury powstałą w efekcie podziału Centrum Kultury w Lublinie. Od 2009 roku funkcjonujemy pod nazwą Warsztaty Kultury, której charakter wyznacza cele, jakie przed sobą stawiamy.

Budując nasz program, staramy się propagować praktykę kultury czynnej, tworząc ofertę dla odbiorców indywidualnych, którzy pragną aktywnie uczestniczyć w życiu kulturalnym, poszerzając jednocześnie swoją wiedzę. Zależy nam na długofalowych programach rozwoju, opartych na wspólnocie lubelskich operatorów i odbiorców kultury, razem działających i wzajemnie się wspierających.

Nawiązując kontakty krajowe i europejskie poznajemy już wypracowane, najbardziej efektywne dla kultury metody animacji i edukacji, a poprzez analizę lokalnych potrzeb przenosimy najlepsze wzorce na grunt Lublina. Swoimi lubelskimi doświadczeniami i metodami chcemy się dzielić ze społecznościami innych miast i krajów Europy, ze szczególnym uwzględnieniem Europy Wschodniej.

W centrum naszego zainteresowania leży także użycie nowych technologii dla edukacji kulturalnej i promocji dziedzictwa kulturowego. Staramy się, aby nasze działania zawsze charakteryzowała wysoka jakość, interaktywność, interdyscyplinarność, innowacyjność, partnerstwo i ewolucyjność.

Co znajduje się w ofercie Warsztatów Kultury? Do kogo jest ona skierowana w głównej mierze?

Naszymi odbiorcami są wszyscy ci, którzy chcą poszerzać swoje horyzonty, próbować czegoś nowego i brać aktywny udział w życiu kulturalnym.

Staramy się, aby nasza oferta docierała do jak najszerszej publiczności, w związku z tym podejmujemy bardzo różnorodne działania. Od letnich plenerowych festiwali (Noc Kultury, Inne Brzmienia, Carnaval Sztukmistrzów czy Jarmark Jagielloński), które przyciągają dziesiątki tysięcy osób z całej Polski i z zagranicy, po kameralne spotkania mieszkańców konkretnych dzielnic. Zdajemy sobie sprawę, że osoby zainteresowane warsztatami gry na instrumencie tradycyjnym niekoniecznie wezmą udział w warsztatach beatboxu.

W tworzeniu programu zależy nam również na tym, aby był skierowany do różnych grup wiekowych – od najmłodszych, po seniorów. Osobną grupę odbiorców stanowią animatorzy kultury, którym zależy na rozwoju kompetencji i zdobyciu wiedzy i umiejętności, które wspomogą ich działania kulturalne. To dla nich zostały stworzone takie programy jak Inkubator Kultury czy Wolontariusz Kultury – obejmujące kilkumiesięczny cykl szkoleń i warsztatów.

Warsztaty Kultury są lokalnym współorganizatorem projektu promującego w Polsce koncepcję audience development. Jednocześnie bierzecie czynny udział w projekcie. Jakie są Wasze doświadczenia? Czego nauczył Was kontakt z audience development?

To prawda, bierzemy udział w projekcie audience development, zarówno jako lokalni partnerzy, jak i uczestnicy – od 2 lat. Po pierwszej edycji byliśmy dość mocno oszołomieni. Okazało się, że spojrzenie na własną organizację z perspektywy publiczności jest właściwie równe zadaniu sobie fundamentalnego pytania: o sens, esencję naszego funkcjonowania. Po co w ogóle robimy to, co robimy? Dla kogo? Co chcemy osiągnąć? To pytania, które wydają się oczywiste, ale niezadawane na co dzień potrafią być powodem wątpliwości, problemów, przyczynkiem do kolejnych pytań. Jednocześnie to właśnie podłoże dla niebywałego rozwoju instytucji, wyznaczenia jej jasnych kierunków podążania, doskonalenia wartości i obierania drogowskazów. Do dzisiaj nad tym pracujemy; nie znamy wszystkich odpowiedzi, ale przynajmniej wiemy, gdzie szukać.

Natomiast na poziomie operacyjnym już wiemy, że bez strukturyzowania wszelkich doświadczeń i informacji, jakie każdy z naszych pracowników ma w związku z pracą ze swoją publicznością, nie ma wiedzy. Innymi słowy, chcemy wprowadzić narzędzia do systematycznego zbierania i porządkowania informacji o uczestnikach naszych wydarzeń, i to nie tylko od nich samych, ale także od pracowników Warsztatów i wolontariuszy.

I ostatecznie – mamy teraz pewność, że nasze wydarzenia (zwłaszcza te plenerowe, jak np. Noc Kultury, Festiwal Inne Brzmienia czy Jarmark Jagielloński) są wspólnym efektem naszej pracy i odbioru przez naszą publiczność. To uczestnicy w największym stopniu decydują o tym, jaka będzie atmosfera wydarzenia, czy będzie bezpiecznie, jakie wspomnienia zafundują sobie nawzajem. I to właśnie z tego powodu chcemy z tą publicznością pracować – nie jako producenci eventów, ale partnerzy w tworzeniu fantastycznych działań i przedsięwzięć w naszym mieście.

W ubiegłym roku zdecydowaliście się także na włączenie zajęć z zakresu audience development do programu Inkubatora. Z czego wynikała taka decyzja? Jakie są plany rozwoju projektu Inkubatora?

Inkubator Kultury jest projektem, który staramy się z roku na rok udoskonalać. Przeprowadzamy ewaluację każdego szkolenia zarówno pod kątem przydatności danego obszaru tematycznego w codziennej pracy uczestników programu, jak również kompetencji trenera. Pytamy też naszych uczestników o wszelkie możliwe sugestie związane zarówno z merytoryczną zawartością programu, jak i wszelkimi kwestiami organizacyjnymi. Dysponując taką wiedzą trudno wyobrazić sobie sytuację, że nie wprowadzamy zmian w programie.

Od początków istnienia projektu nasi uczestnicy jako jeden z największych problemów zgłaszali trudności, jakie spotykają chcąc dotrzeć do swojej publiczności. Większość z nich cały czas tkwiła w przekonaniu, że wina leży po stronie niedostatecznych działań promocyjnych i że zwiększając liczbę plakatów oraz opłacając ogłoszenia są w stanie przyciągnąć więcej osób na swoje wydarzenia. Ten temat był poruszany także podczas rozmów kuluarowych. Zdecydowaliśmy się na wprowadzenie warsztatów audience development do programu Inkubatora, ponieważ zdaliśmy sobie sprawę z tego, jak rzadko animatorzy i menedżerowie kultury (a zwłaszcza artyści) myślą o widzu, projektując swoje wydarzenia. Prowadzi to do frustracji pracowników sektora kultury, którzy są przekonani o wysokim poziomie artystycznym swoich działań, a „ci głupi ludzie” nie przychodzą, by podziwiać efekty ich pracy.

Szybko okazało się, że nasz pomysł się sprawdził, ponieważ uczestnicy kursu niezwykle wysoko oceniali udział w zajęciach oraz to, jak bardzo warsztat był w stanie zmienić ich myślenie o tym, po co robią swoje projekty. W tym roku poszliśmy więc o krok dalej i do programu włączyliśmy także odrębny moduł dotyczący tworzenia misji, wizji i strategii dla organizacji i instytucji kultury, gdyż wciąż bardzo niewiele podmiotów z naszego sektora je posiada.

Jeśli mowa o przyszłości Inkubatora – na pewno będziemy rozwijać spotkania otwarte oraz warsztaty dostępne dla szerszego grona zainteresowanych, w których będzie można wziąć udział nie będąc uczestnikiem całego kursu. Duże nadzieje mamy także w związku z tworzącą się obecnie Lubelską Siecią Współpracy Kulturalnej, w skład której będą wchodzić nasi absolwenci wraz z organizacjami przez nich reprezentowanymi. Jeśli podczas kolejnych ewaluacji pojawią się konkretne potrzeby i sugestie, z pewnością jesteśmy gotowi wprowadzić je do naszej pracy.

Stworzyliście nową stroną internetową Warsztatów, gdzie znajduje się kilka ciekawych rozwiązań ułatwiających komunikowanie programu. Co było powodem do zmiany?

Wychodzimy z założenia, że strona ma być nie tylko wizytówką instytucji, ale również jednym z podstawowych źródeł informacji o naszej działalności. Oprócz tego, że musi być czytelna, prosta i intuicyjna w nawigacji, zależy nam na tym, aby wyeksponować wielość i różnorodność naszych działań skierowanych do konkretnych odbiorców.

Zmieniając stronę internetową postanowiliśmy wprowadzić system kategorii oraz tagów, które pozwalają użytkownikowi na lepszą personalizację swoich poszukiwań. System posiada także powiązania między poszczególnymi artykułami, dzięki czemu osobie czytającej informacje na temat jednego projektu w bocznej szpalcie wyświetlają się propozycje innych wydarzeń o podobnej tematyce czy w podobnym przedziale wiekowym. Zależy nam na tym, aby odbiorcy strony mogli swobodnie przeglądać jej treści, nie tylko dowiadując się więcej o konkretnym działaniu, ale także mogąc zainspirować się i natrafić na inne projekty, które mogą ich zainteresować.

Powoli wprowadzamy także elektroniczny system rezerwacji biletów/wejściówek, a już niedługo na stronie pojawi się sklep online.

Bardzo ważne jest dla nas również, by prezentować sylwetki ludzi, którzy pracują przy poszczególnych projektach – członków zespołu Warsztatów, współpracowników, artystów, animatorów, bo przecież wydarzenia kulturalne nie biorą się „z powietrza” i warto pokazywać, w czyich głowach się narodziły oraz kto je tworzy. Strona ma również mocno rozbudowane kalendarium, które pozwala na swobodną nawigację. Odzwierciedlony został w nim system tagowania. Tak zbudowane kalendarium doskonale sprawdza się też w nowej sytuacji, w jakiej znaleźliśmy się po przeprowadzce z dużej hali dawnych warsztatów samochodowych do zabytkowej kamienicy, w której dysponujemy zdecydowanie mniejszą powierzchnią. Przez to, że teraz często musimy korzystać z pomieszczeń naszych partnerów, niezwykle ważne stało się czytelne oznaczanie lokalizacji poszczególnych działań, tak aby publiczność z łatwością mogła nas znajdować.

Od lat prowadzicie program współpracy w wolontariuszami. Ma on dość charakterystyczny format i spełnia konkretne funkcje: traktujecie wolontariuszy jako ambasadorów Warsztatów. Czy możecie opowiedzieć o tej współpracy nieco więcej?

Współpraca z wolontariuszami jest dla nas bardzo istotna. Uważamy wolontariuszy za ważną część zespołu i jedną z naszych najlepszych wizytówek. Na program współpracy z wolontariuszami w Warsztatach Kultury składają się dwa moduły: teoretyczny i praktyczny.

Moduł teoretyczny obejmuje kilkumiesięczny program edukacyjny pod nazwą Wolontariusz Kultury, a także cykl szkoleń przygotowujący wolontariuszy do pracy przy realizowanych przez naszą instytucję wydarzeniach. Uczestnicy programu podczas kilkunastu praktycznych warsztatów zgłębiają tajniki m.in. skutecznego zarządzania projektem, technik animacji, komunikacji i pracy w grupie, sztuki wystąpień publicznych, a także pozyskiwania środków finansowych i sponsoringu. Efektem końcowym programu są inicjatywy projektowe przygotowane przez uczestników, które mogą być później zrealizowane. Na moduł praktyczny składają się natomiast wydarzenia kulturalne (dla przykładu Noc Kultury, Jarmark Jagielloński czy Dzielnice Kultury), przy których wolontariusze pomagają na wiele różnych sposobów.

Najważniejsze jest dla nas to, aby traktować się po partnersku i nie tylko korzystać ze wsparcia wolontariuszy, ale też dawać coś w zamian. Jest to dbałość o rozwój ich kompetencji, a w przypadku najbardziej aktywnych osób – zapewnienie ścieżki rozwoju kariery.

Co ważne, mamy w zespole wyznaczoną osobę, która odpowiada za koordynację pracy wolontariuszy. Dzięki temu udaje się zachować płynność kontaktów z wolontariuszami, którzy wiedzą, do kogo się zwrócić w razie pytań czy niejasności. Koordynator wolontariatu staje się także naturalnym łącznikiem na linii wolontariusze – instytucja.

Tak zaprojektowana strategia współpracy daje wolontariuszom poczucie bezpieczeństwa i komfortu, ponieważ znają swoje zadania, wiedzą, czego się spodziewać, czują się doceniani i akceptowani przez zespół. Dzięki takiemu podejściu chętnie przekazują informację o Warsztatach Kultury członkom swoich rodzin czy znajomym, stając się tym samym naszymi naturalnymi ambasadorami i sprawiając, że co miesiąc ankietę wolontariusza wypełnia kilka nowych osób.

Wielu absolwentów programu Wolontariusz Kultury to dziś aktywni członkowie fundacji czy stowarzyszeń, osoby zaangażowane w pomoc przy projektach kulturalnych – szkolnych i ogólnomiejskich, a przede wszystkim liderzy swoich środowisk.

Co znajduje się na liście „do zrobienia” Warsztatów w kontekście budowania publiczności?

Na pewno głównym wyzwaniem są kompleksowe badania naszej publiczności – zarówno tej istniejącej, jak i tej, do której nadal nie docieramy. Jesteśmy głodni wiedzy o tym, jak ludzie nas postrzegają, oceniają, czego od nas chcą. I wreszcie – co sprawia, że nie są naszą ofertą zainteresowani. Brak późnego autobusu do domu? Niewygodne schody do sali? Czy treści naszego programu artystycznego i kulturalnego? Te wszystkie pytania nadal przed nami stoją, ale w niedalekiej przyszłości chcemy wdrożyć szereg rozwiązań monitorowania i stałej ewaluacji naszych działań razem z publicznością.
 
Dziękuję za rozmowę.

W rozmowie udział wzięli: Agnieszka Wojciechowska, Aleksandra Kołtun, Darek Figura, Katarzyna Pudło oraz Marcin Słowikowski.

Więcej na: Teatr Andersena, www.teatrandersena.pl
Fundacja T.E.A.M. Teatrikon, www.teatrikon.org.pl
Krasnostawski Dom Kultury, kultura.krasnystaw.pl