Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO w Łodzi jest realizatorem największego przedsięwzięcia naukowo-badawczego Komisji Europejskiej, w którym biorą udział miasta całego świata. Dla Łodzi jest to projekt bardzo prestiżowy i - jak mówi dyrektor ERCE Profesor Maciej Zalewski - dzięki niemu Łódź może stać się Europolią.

Jest Pan Dyrektorem Międzynarodowego Instytutu Polskiej Akademii Nauk — Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii pod auspicjami UNESCO w Łodzi oraz Kierownikiem Katedry Ekologii Stosowanej Uniwersytetu Łódzkiego, czyli jednostek, które wraz z Urzędem Miasta Łodzi realizują projekt SWITCH. Czy zechciałby Pan w kilku słowach przybliżyć ten projekt?

Projekt europejski SWITCH (Sustainable Water Management Improves Tomorrow’s Cities’ Health) jest największym przedsięwzięciem naukowo-badawczym Komisji Europejskiej, w którym biorą udział nie tylko miasta europejskie, ale i Accra w Ghanie, Pekin w Chinach oraz Belo Horizonte w Brazylii.
Już obecnie ponad połowa ludzkości mieszka w miastach, które są „skonstruowane” według XIX-wiecznych kanonów inżynierii i nie zapewniają odpowiedniego poziomu jakości życia. Jednym z podstawowych zagadnień, obok jakości powietrza, jest działanie na rzecz zwiększenia aktywności ruchowej mieszkańców, równie ważnej dla stanu zdrowia, jak prawidłowa dieta.

Część projektu realizowana w Łodzi oparta jest na kilkunastoletnich badaniach prowadzonych na Uniwersytecie Łódzkim i w Międzynarodowym Centrum Ekologii PAN, a dotyczy głównie zwiększania ilości zieleni i obszarów czystej wody poprzez renaturyzację rzek miejskich, takich jak Sokołówka czy Jasień. W ich dolinach, dzięki procesowi renaturyzacji, zwiększa się ilość czystej retencjonowanej wody, a także zielona przestrzeń, co (w oparciu o wyniki badań realizowanych w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. dra J. Nofera i na Uniwersytecie Medycznym) poprzez zmniejszenie ilości pyłów i zanieczyszczeń przyczynia się do redukcji przypadków alergii i astmy u mieszkańców.

Kolejnym ważnym aspektem projektu SWITCH jest wykorzystanie obszarów ograniczonego użytkowania w otoczeniu Grupowej Oczyszczalni Ścieków (GOŚ) do produkcji bioenergii z osadów pościekowych. Tworzenie dużych obszarów zielonych nie tylko zwiększa udział źródeł energii odnawialnej (powierzchna użytkowa może dojść do 600 ha), ale również redukuje emisję dwutlenku węgla do atmosfery. Osady, które zazwyczaj są składowane na hałdach bądź spalane, przyczyniają się do emisji CO2, natomiast ich wykorzystanie przy produkcji biomasy eliminuje ich negatywne oddziaływanie. Zamiast zagrożenia stają się one czynnikiem poprawy bilansu energetycznego i ekonomicznego miasta.

Łódź jest jednym z dziewięciu miast na świecie, które bierze udział w tym projekcie — co to znaczy dla miasta?

Wszystkie projekty Unii Europejskiej upowszechniają w dokumentach Łódź jako miasto, w którym realizowane są wiodące w Europie i na świecie badania, ale również stanowią doskonałą promocję miasta jako ośrodka, w którym strategia i metody dla zrównoważonego rozwoju są efektywnie opracowywane i wdrażane.

Kiedy będziemy mogli zobaczyć efekty tego projektu? Czy według Pana jest możliwa pełna realizacja jego założeń?

Już obecnie w ramach projektu renaturyzacji rzeki Sokołówki utworzono dwa zbiorniki zaporowe między ulicami Zgierską a Włókniarzy. Teren wokół nich wymaga jeszcze uporządkowania, aby stał się komplementarny dla Parku Julianowskiego. Ponadto wokół Grupowej Oczyszczalni Ścieków na 60 ha testowane są różne uprawy bioenergetyczne potwierdzające wysoką efektywność podjętych zadań.

Czy Łódź jest dobrym miastem do wdrażania ekologii? I czym w pierwszej kolejności należałoby się w nim zająć?

Po pierwsze słowo ‘ekologia’ w odniesieniu do człowieka i środowiska naturalnego jest trochę przestarzałe, ponieważ jest to nauka fundamentalna dla systemowego i zrównoważonego użytkowania środowiska oraz jego ochrony — jednak tak jak tabliczka mnożenia dla inżynierów, stanowi podstawę dla nowoczesnej nauki o zrównoważonym rozwoju (Science of Sustainability). Koncepcje i metody realizowane w ramach projektu SWITCH, są wiodące w skali międzynarodowej i myślę, że postępująca rewitalizacja miasta w połączeniu z renaturyzacją rzek i obszarów zielonych jest kluczowa, aby Łódź stała się znaczącą europolią.

A jak według Pana można połączyć ekologie z kulturą, ze sztuką?

Nowoczesna ekologia to przede wszystkim harmonizacja oczekiwań społecznych z potencjałem ekologicznym środowiska naturalnego w oparciu o integrację różnych dziedzin nauki. Ale aby ta integracja była nie tylko skuteczna ekonomicznie, ale i poprawiała jakość życia mieszkańców, kluczem jest sformułowanie wizji, w której podstawowym elementem jest dziedzictwo kulturowe danego obszaru. I właśnie takie podejście jest podstawą działań Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii w ramach współpracy polsko-francuskiej z Uniwersytetem w Tours w odniesieniu do doliny Loary. W programie tym systemowe rozwiązania ekohydrologiczne zharmonizowane są ze wspaniałymi obszarami dziedzictwa kulturowego doliny tej rzeki.

Od Redakcji:

Chcielibyśmy podziękować Panu Profesorowi za udzielenie magazynowi „Purpose” (numer 43 „Ekologia w kulturze”) patronatu honorowego. Jest dla nas ogromnym zaszczytem, że ten temat zyskał Pana ogromne zainteresowanie i przychylność.