Jak finansować działalność kulturalną ze środków unijnych? To pytanie spędza sen z powiek niejednemu menedżerowi kultury. Niektórzy z nich radzą sobie z tym świetnie, jednak dla wielu wnioski unijne to ciągle droga przez mękę. Menedżerowie zaczynają zdawać sobie sprawę z tego, że umiejętność pozyskiwania środków unijnych będzie w niedalekiej przyszłości determinowała sukces, reprezentowanej przez nich instytucji, na rynku kultury.

Instytucje kultury, jak się dowiedziałem w jednej z firm, zajmującej się zawodowo pisaniem wniosków, nie są dobrym klientem — po prostu nie mają pieniędzy na przygotowania, a przecież np. projekt inwestycyjny to wydatek rzędu kilkuset do kilku tysięcy złotych. Jest w tym trochę racji. Niezależnie od tego, czy zatrudniona zostanie doświadczona kadra, czy wynajęta firma zewnętrzna, instytucja kultury będzie musiała zainwestować środki własne, aby pozyskać unijne. Aplikowanie o środki unijne obciążone jest ponadto dużym ryzykiem. Instytucja, która zamierza podjąć wyzwanie i ubiegać się o te środki, musi liczyć się z tym, że jeżeli w ogóle uda jej się je uzyskać, to prędko one do instytucji nie wpłyną.

Determinuje to kilka czynników. Pierwszym z nich jest czas przygotowania wniosków. W najlepszym przypadku, gdy projekt jest mało skomplikowany i dotyczy rozwoju zasobów ludzkich, przygotowanie wniosku, czyli części merytorycznej, oraz wszelkich załączników trwa około miesiąca. Kolejnym czynnikiem jest ocena wniosków, począwszy od oceny formalnej (ok. 2 tygodni) przez ocenę merytoryczną (nawet do 2 miesięcy), na podpisaniu umowy skończywszy — co w rezultacie zajmuje nawet 4 do 5 miesięcy. Oczywiście ważna jest również kwestia zasad rozliczania realizowanego projektu. To kolejny czynnik. Refundacja poniesionych kosztów odbywa się, w zależności od wynegocjowanych okresów, raz na miesiąc, trzy miesiące itd. Każdy program opiera się o własne wytyczne i przepisy. Doskonale jest, jeżeli na realizację projektu otrzymamy zaliczkę — często jednak bywa tak, że projekt trzeba rozpocząć, a pieniędzy, jak nie było, tak nie ma.

Sytuacja ta może frustrować menedżera, który jak nikt inny rozliczany jest z efektów swojej pracy. Dobrym rozwiązaniem jest więc tworzenie wielu projektów i systematyczne ich składanie. Należy przekonywać dyrektorów, aby podejmowali ryzyko i umożliwiali składanie jak największej liczby wniosków. Procent odniesionego sukcesu nie będzie wysoki, ale jeśli będzie, to w końcu taka aktywność się opłaci. Większość programów dofinansowuje projekty kulturalne w naprawdę znacznym stopniu — można przyjąć, że średnio dofinansowanie w tego typu przedsięwzięciach sięga 75% .

Wiemy już o zaletach i ryzyku związanych z aplikowaniem o środki unijne. Teraz powinienem wspomnieć o programach, z których można korzystać. Sytuacja jest o tyle korzystna, że w ramach prawie każdego programu, działania itp., można zrealizować projekt kulturalny. Wszystko zależy od interpretacji oraz odpowiedniego dopasowania idei do wymogów zawartych w wytycznych programowych. Dlatego też instytucje kultury, oprócz aplikowania do programów, takich jak Kultura 2000 czy Młodzież, powinny bliżej przyjrzeć się już niemalże od roku dostępnym Funduszom Strukturalnym, jak również Mechanizmowi Finansowemu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiemu Mechanizmowi Finansowemu czy Międzynarodowemu Funduszowi Wyszehradzkiemu. Polecam aplikowanie o środki do Europejskiej Fundacji Kultury, jak również podjęcie starań o wsparcie w ramach projektu „Promesa Ministra Kultury”, z którego środki powinny stanowić zabezpieczenie wkładu własnego do realizowanych projektów kulturalnych, finansowanych ze środków unijnych.

Kultura, jak żaden z innych obszarów naszego życia społecznego i gospodarczego, wyposażona jest w szereg instrumentów finansowych. Różnorodność podmiotów, funkcjonujących w kulturze (organizacje pozarządowe, instytucje państwowe, samorządowe czy firmy prywatne), umożliwia aplikowanie do prawie wszystkich dostępnych źródeł finansowania. Oczywiście nie każda z tych instytucji, firm jest uprawniona do aplikowania do wszystkich programów, ale może (tak jak to ma miejsce w przypadku inicjatywy wspólnotowej EQUAL) tworzyć konsorcja i wspólnie z innymi instytucjami realizować ważne dla polskiej kultury przedsięwzięcia.

Możliwości finansowania projektów kulturalnych:
Fundusze Strukturalne (http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/), a w tym:

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego
Działanie 1.3 „Regionalna infrastruktura społeczna”
Działanie 1.4 „Rozwój turystyki i kultury”
Działanie 1.5 „Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego”
Działanie 2.1 „Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy możliwości kształcenia ustawicznego w regionie”
Działanie 2.2 „Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne”
Działanie 3.1 „Obszary wiejskie”
Działanie 3.2 „Obszary podlegające restrukturyzacji”
Działanie 3.3 „Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe”
Działanie 3.4 „Mikroprzedsiębiorstwa”
Działanie 3.5 „Lokalna infrastruktura społeczna”

Sektorowy Program Operacyjny – Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich
Działanie 2.3 „Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego”
Działanie 2.4 „Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów”

Sektorowy Program Operacyjny – Rozwój Zasobów Ludzkich
Działanie 1.2 „Perspektywy dla Młodzieży”
Działanie 2.1 „Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenia przez całe życie”
Sektorowy Program Operacyjny – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw
Działanie 2.2 „Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw”
Działanie 2.3 „Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje”
Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweski Mechanizm Finansowy (http://www.eog.gov.pl/)
Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki
Kultura 2000 (http://www.mk.gov.pl/pkk/index.php)
Program Młodzież (http://www.youth.org.pl)
Promesa Ministra Kultury (http://www.mk.gov.pl/website/index.jsp)

Wyraź swoją opinię na FORUM