Przemysł wydawniczy jest jednym z przemysłów kultury rozwijających się w Polsce, a funkcjonujących w Unii Europejskiej. Według opracowania Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową przemysły kultury we współczesnych społeczeństwach są najszybciej rozwijającym się segmentem rynku dóbr i usług społecznych.

W opracowanym rankingu „TOP 20 Polskiego Rynku Wydawniczego za 2006 rok” autorka Jolanta Włodarczyk przedstawiła 20 liderów polskiego rynku wydawniczego. W czołówce znajdują się takie firmy, jak WSiP, Reader's Digest, Wolters Kluwer, Świat Książki czy Grupa PWN. To właśnie między innymi te wydawnictwa rozwijają sektor książki w Polsce, który w roku 2006 szacowany był przez analityków na podstawie przychodów przedstawionych w sprawozdaniach rocznych firm na ok. 2,4 mld zł (źródła: Rzeczpospolita, Biblioteka Analiz, Wirtualny Wydawca). Krajowe Biuro ISBN (International Standard Book Number — Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki) oszacowało, że w Polsce zarejestrowanych jest około 11 tys. wydawnictw. Liderami są jednak wydawnictwa opisane przez autorkę rankingu, które obok 132 innych wydawnictw kreują polski rynek wydawniczy.



ilustracja: Tomasz Kaczkowski

Charakterystyczny dla obszaru przemysłów kultury jest udział w tym sektorze rynku małych i średnich przedsiębiorstw, które rozwinęły się głównie pod względem nowych technologii, a ich cechą charakterystyczną są innowacyjność oraz kreatywność.

Przemysł wydawniczy w UE to:
— 0,5% PKB,
— roczna produkcja o wartości 121 mld euro,
— 43 mld euro wartości dodanej w UE-15,
— 750 tys. miejsc pracy w 64 tys. firm wydawniczych i 50 tys. innych, z których większość to małe i średnie przedsiębiorstwa.

Na polskim rynku kultury najbardziej widoczny jest przemysł audiowizualny i filmowy, wydawniczy i prasowy oraz przemysł fonograficzny. Będący w obrębie naszego zainteresowania przemysł wydawniczy, zgodnie z definicją przedstawioną przez Komisję Europejską, Generalną Dyrekcję ds. Społeczeństwa Informacyjnego, składa się z czterech sektorów:
— gazet (37% udziału),
— magazynów i czasopism (32%),
— książek (25%),
— informatorów, książek telefonicznych i baz danych (6%).

Przemysł wydawniczy opisany w regulacjach Komisji Europejskiej nie uwzględnia mediów internetowych, które w budowaniu społeczeństwa informacyjnego odgrywają coraz większą rolę. Zarówno w Polsce, jak i na świecie rynek wydawnictw multimedialnych, oprogramowania czy publikacji internetowych systematycznie się powiększa. Dowodem na to może być wynik finansowy wydawnictwa interaktywnego Young Digital Planet które znalazło w gronie 20 najlepiej funkcjonujących wydawnictw działających w Polsce.

Firmy wydawnicze są jednym z elementów tworzących system dystrybucji książki. Kolejnym są wszelkiego rodzaju podmioty, których zadaniem jest pośredniczenie w dostarczeniu książki klientowi — czytelnikowi. System dystrybucji można podzielić zatem na dwa podstawowe segmenty: pierwszym z nich jest system sprzedaży hurtowej, drugim — sprzedaży detalicznej.

W ramach pierwszego systemu jako podstawowy model sprzedaży należy wymienić hurtownie, choć warto wspomnieć o stale rosnącej roli wydawnictw, które poprzez własny system sprzedaży — tworzenie sklepów detalicznych lub sprzedaż internetową — dystrybuują produkt do odbiorcy docelowego (np. Świat Książki), pomijając sprzedaż hurtową. Coraz częściej stosowaną formą sprzedaży książki jest też dołączanie jej do tytułów prasowych, co przy nakładach liczących po kilka bądź kilkadziesiąt tysięcy egzemplarzy danego pisma wyczerpuje znamiona sprzedaży hurtowej.

Segmentem drugim jest sprzedaż i udostępnianie książki w systemie detalicznym. Tutaj występuje ogromne zróżnicowanie, począwszy od tradycyjnej sprzedaży w księgarni, a skończywszy na „uwalnianiu książki, czyli popularnym w ostatnich latach BookCrossingu, polegającym na celowym zostawieniu książki na tzw. półkach lub w przypadkowych miejscach (ławka w parku, tramwaj, pociąg itd.), aby znalazca mógł ją przeczytać i przekazać dalej.

W systemie detalicznym książki dostępne są w tradycyjnych bibliotekach oraz w księgarniach. Punktów bibliotecznych w Łodzi, które udostępniają książki nieodpłatnie jest w sumie kilkadziesiąt, w tym biblioteki akademickie, miejska i wojewódzka z filiami usytuowanymi w większości dzielnic. Również księgarnie to liczna sieć miejsc, w których czytelnik, w tym wypadku odpłatnie, może zaopatrzyć się w książkę. W Łodzi liczba księgarni sięga kilkudziesięciu, jeśli nie ponad stu. Są to podmioty sieciowe (np. księgarnie Matras, sieć Empik), prowadzone przez indywidualnych przedsiębiorców bądź skupiające się wokół różnych organizacji, np. Stowarzyszenia Księgarzy Polskich (m.in. Księgarnia Akademicka).

Oprócz tradycyjnych księgarni i bibliotek ciekawymi miejscami, gdzie można obcować z książką, są niewątpliwie klubo-kawiarnie, w których powstają czytelnie oraz miniksięgarnie. W Łodzi takim miejscem jest „mała litera”, w której można nie tylko kupić dobrą książkę, ale i spotkać się z przyjaciółmi lub wziąć udział w licznych wydarzeniach kulturalnych. Jeszcze innym miejscem dystrybucji książek są muzea i galerie, choć dotyczy to przede wszystkim książek o tematyce specjalistycznej. Wszelkiego rodzaju branżowe sklepiki tworzone przy muzeach i w galeriach dają możliwość nabycia wysublimowanych pozycji, których kupno w tradycyjnych księgarniach często jest niemożliwe.

Niezwykle popularną formą sprzedaży książek w systemie detalicznym okazała się również sprzedaż za pośrednictwem Internetu. Na rynku pojawiły się firmy oferujące sprzedaż już prawie wszystkich tytułów (Merlin.pl, Allegro.pl). Ta niewątpliwie przyszłościowa forma udostępniania produktu, jakim jest książka, posiada jeszcze drugą formułę udostępniania treści książki — nie w postaci drukowanej, czyli produktu, ale w formie elektronicznej.

Wielość sposobów dotarcia z produktem do czytelnika wynika z rosnącej konkurencji na rynku wydawniczym. Setki milionów złotych, które klienci wydają po to, by obcować z treścią, są łakomym kąskiem dla produkujących, sprzedających i udostępniających produkt, jakim jest książka.