Warto wiedzieć, jak doszło do powstania Śląskiego Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie, bo to rzadki w naszym kraju dowód na to, że konsekwencja i praca przynosi pozytywne efekty...

01 Article - An optimistic story

The Silesian Castle of Art and Entrepreneurship in Cieszyn is a nationally unique, multi-function unit of Cieszyn District. Its main statutory objective is the development of entrepreneurship through the promotion of industrial design, through supporting handicraft and vanishing professions, as well as through the development of tourism. Thus, owing to the assistance from the EU, on the Castle Hill situated right by the border river Olza, in the vicinity of a medieval St. Nicolas Rotund and the Tower of Piast Kings, a complex was established. The complex combines modern art, design, vanishing technologies and professions with the requirements of the global and competitive market. Its attractive location helps to accomplish ambitious tasks. It is also worth knowing that visitors will find there a small hotel, an elegant wine bar and a coffee house with original desserts.

To już historia

Pomysł utworzenia unikalnego centrum przedsiębiorczości, wykorzystującego potencjał sztuki i wzornictwa dla pobudzenia gospodarki, powstał w 2000 roku, kiedy śląski Urząd Marszałkowski kompletował projekty inwestycji dla funduszu Phare ESC (Spójność Społeczno Gospodarcza). W przygotowaniu dokumentacji mocno zaangażowało się nie tylko miasto, ale i Wydział Funduszy Europejskich wspomnianego urzędu. Czas był naprawdę krótki, projekt trudny, bo nietypowy, ale udało się! Podpisane w grudniu 2001 roku memorandum ujmowało pośród wielu w większości drogowych inwestycji budowę centrum przedsiębiorczości w Cieszynie. Praktycznie cały 2002 rok zajęło przygotowywanie dokumentacji technicznej, a znaczną część 2003 roku wyłonienie wykonawcy. Sama inwestycja trwała jedynie 13 miesięcy i objęła remont oraz adaptację do nowych celów niewykorzystywanej od prawie 20 lat części zamku na cieszyńskim Wzgórzu Zamkowym oraz wybudowanie od podstaw, w miejscu zburzonej w 1966 roku Oranżerii - budynku centrum przedsiębiorczości. Koszt prac, łącznie z dokumentacją, wyniósł ponad 12 milionów, z czego 1 700 000 euro pochodziło z funduszów Unii Europejskiej.

Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie jest unikalną w skali kraju, wielofunkcyjną jednostką Gminy Cieszyn. Jego głównym zadaniem statutowym jest rozwój przedsiębiorczości poprzez promocję wzornictwa przemysłowego, a ponadto wsparcie rzemiosła artystycznego i ginących zawodów oraz rozwój turystyki.
W ten sposób, dzięki pomocy UE, na leżącym tuż nad graniczną rzeką Olzą Wzgórzu Zamkowym, w sąsiedztwie średniowiecznej Rotundy św. Mikołaja i Wieży Piastowskiej powstał kompleks łączący nowoczesną sztukę, wzornictwo, ginące techniki i zawody
z wymogami globalizującego się i nastawionego na konkurencję rynku. Realizacji ambitnych zadań pomaga atrakcyjna lokalizacja, warto również wiedzieć, że na zamkowych gości czeka mały hotel, elegancka winiarnia i kawiarnia z oryginalnymi deserami...

Co posiadamy?

Podstawowa baza lokalowa mieści się w trzech budynkach:

- Zamek Sztuki zajmuje część dawnego Myśliwskiego Pałacyku Habsburgów, posiada ciekawą przestrzeń ekspozycyjną (ponad 430 m2 z antresolą), salę konferencyjną, pracownie ceramiki, tkaniny, a w niedalekiej przyszłości nowych mediów i wzornictwa - w wolnostojącym budynku (dawniej mieszkalnym) mieści się Informacja Turystyczna oraz sklep promujący lokalne produkty rzemiosła artystycznego, a obok scena na wolnym powietrzu z zapleczem - w nowo wybudowanym centrum przedsiębiorczości, zwanym nie bez przyczyny „Oranżerią”, mamy niewielką salę konferencyjną i salę wystawową (320m2 ), przeznaczoną dla promocji wzornictwa. Na I piętrze znajduje się 12 biur dla nowo zakładanych firm, głównie z dziedziny wzornictwa, nowych technologii, doradztwa, rzemiosła artystycznego i turystyki. Przedsiębiorcy mogą uzyskać poradę w punkcie konsultacyjnym, prowadzonym przez Górnośląską Agencję Przekształceń Przedsiębiorstw S.A. w Katowicach. Ci, którzy chcą rozszerzyć działalność gospodarczą o Czechy czy Słowację znajdą ekspertów, a także partnerów w biznesie. W „Oranżerii” mieszczą się również biura projektów „Śląska Sieć na Rzecz Wzornictwa” oraz „Regionalna sieć promocji i Transferu Technologii”.

 

Co musimy osiągnąć?

Pieniądze, jakie udało się nam pozyskać nie były przeznaczone na restaurację zabytków, a na gospodarczy rozwój województwa. Głównym celem inwestycji i nowej instytucji jest poprawa konkurencyjności firm, co powinno w ciągu 5 lat działania przynieść 150 miejsc pracy (w tym 30 w turystyce), 15 nowych firm (5 w turystyce) i 10 nowych produktów. Łatwo napisać, trudniej wykonać...
Zakładamy, że kołem zamachowym będzie wzornictwo przemysłowe oraz projektowanie graficzne. Wykorzystanie potencjału projektantów przyniesie polepszenie jakości śląskich produktów, wizerunku firm i ich pozycji na rynku, powstanie nowych i wzmocnienie istniejących marek.

Palącą potrzebą jest przygotowanie małych i średnich firm do konkurencji na rynku Unii Europejskiej, dlatego ważne jest zapewnienie stałego doradztwa w zakresie nowych tendencji i technologii, budowania marki, certyfikatów jakości, ochrony własności intelektualnej itp.

 

Dlaczego wzornictwo?

Wzornictwo w Polsce nie znajduje w ostatnich latach zrozumienia, większość utalentowanych projektantów (a świadczą o tym choćby międzynarodowe nagrody) nie pracuje w zawodzie, a design ciągle rozumiany jest jako luksus dla bogatych. Umiejscowienie designu pomiędzy sztuką (w Polsce wzornictwo wykładane jest głównie na ASP) a gospodarką skazuje  projektantów na pozycję niechcianego dziecka, gdyż ani Ministerstwo Kultury, ani Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej nie czuje odpowiedzialności za wspieranie rozwoju i promocję wzornictwa. Najważniejsze wystawy promujące osiągnięcia polskich producentów i projektantów powstawały praktycznie bez pomocy państwa. Nie inaczej jest zresztą w Cieszynie, gdzie oprócz unijnej widoczna jest tylko pomoc Urzędu Marszałkowskiego i samego miasta. A przecież wykorzystanie wzornictwa przemysłowego może zwiększyć zyski producentów nawet o 40%! Nie mówiąc już o polepszeniu jakości codziennego życia. 

Dlaczego w Cieszynie?

 

Cieszyn nie jest miastem typowym. Żyje tu 37 tysięcy mieszkańców, prawie drugie tyle w Czeskim Cieszynie. Graniczne położenie, obecność zabytków i Uniwersytetu Śląskiego, imponujący kalendarz kulturalny z festiwalem „Era Nowe Horyzonty“ wskazuje, że poważne zamierzenia mogą tutaj padać na podatny grunt. Oczywiście, zdajemy sobie sprawę z peryferyjności Cieszyna, czasem trudności komunikacyjnych, dlatego bardzo musimy dbać o jakość naszej oferty i przekonywać, że do nas po prostu warto przyjechać.  

Współpraca ze Stowarzyszeniem Projektantów Form Przemysłowych ułatwia nawiązanie kontaktu z najlepszymi w Polsce projektantami, umożliwia dostęp do wiedzy. Nie mamy czasu ani pieniędzy na wymyślanie wszystkiego od nowa, dlatego musimy uczyć się od najlepszych.

Dotychczas...

Dzięki pomocy Fundacji Kulturalnej „Pro Helvetia” nasza pierwszą wystawą była prezentacja szwajcarskiego wzornictwa „Criss& Cross”. Przykład Szwajcarii pokazuje, jak niewielki kraj dzięki starannemu wzornictwu i perfekcyjnemu wykonaniu może stać się symbolem jakości i znaczącym producentem wielu dóbr. Wystawa uzupełniona została o skromną prezentację wyjątkowych pod względem wzornictwa produktów śląskich „Start. Dizajn szansą dla Śląska”. Wystawy obejrzało około 5 000 widzów, a dla wielu z nich było to pierwsze spotkanie z wzornictwem.
Wybór kolejnych, zupełnie różnych wystaw - „Władysław Wołkowski – projektowanie z wikliny. Z historii polskiego designu”, „Kooperacje. Wystawa prac studentów ASP w Warszawie”, ”E-A-T eksperyment i typografia”, „Wobec konsumpcji”- wystwa młodych polskich projektantó , czy „Narzędzia. Wzornictwo maszyn, środków  produkcji i komunikacji” - miał pokazać, jak wielu aspektów życia i produkcji dotyczy wzornictwo.
Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie ma ambicję pełnić rolę pomostu między projektantami i producentami, sztuką a przemysłem. Te zamierzenia na Śląsku nie powinny dziwić, Śląsk jest bowiem drugim w Polsce regionem pod względem wielkości produkcji i nie jest to tylko przemysł ciężki! Nie wszyscy wiedzą, że 20% śląskiej produkcji przemysłowej stanowi żywność, dobrze rozwija się meblarstwo, sektor opakowań czy produkcja maszyn i narzędzi. Projektanci będą mieli na Śląsku co robić, a dzięki nim nasza codzienność może stać się choć trochę lepsza, ładniejsza i łatwiejsza.

W przekonaniu, że warto pomóc tej inicjatywie prosimy o mądre wsparcie i życzliwość. I, nieustannie, zapraszamy do Cieszyna!

Zdjęcia: Redakcja Purpose i Zamek w Cieszynie